HARNASIE
Balet ten jest największym dziełem muzyki poważnej opartym na motywach muzyki góralskiej. Jest uznawany za najważniejszy utwór Szymanowskiego, choć on sam traktował go dość marginalnie. W rzeczy samej w Harnasiach można usłyszeć podhalańskie nuty w miarę nieprzetworzone. Libretto napisali Helena Rojówna – rodowita góralka i jej mąż, Mieczysław Rytard – dziennikarz i literat. Fabuła stanowiąca pretekst do muzycznej warstwy Harnasi jest nieskomplikowana: miłość zbójnika i góralki, o początku namiętnym i tragicznym końcu. Prapremiera, która nastąpiła w 10 lat po rozpoczęciu pisania dzieła przez Szymanowskiego, miała miejsce w Pradze w 1955 r. Rok później odbyła się paryska premiera baletu w Grand Opera. w Polsce zaś Harnasie zabrzmiały po śmierci autora w 1938 r. w Teatrze Wielkim w Poznaniu.
Warto wspomnieć postać zajmującą w dziejach tego baletu rolę szczególna, a mianowicie odtwórcę głównej roli podczas premiery francuskiej, gwiazdę opery paryskiej, Rosjanina z pochodzenia, wielkiego przyjaciela Szymanowskiego – Serga (lub Sergiusza) Lifara którego podobiznę znajdziecie w Atmie w sali z fortepianem. Lifar szykując się do roli harnasia, przyjechał w 1935 r. do Zakopanego, aby przypatrywać się tańczącym góralom. Po raz drugi odwiedził miasto w 1976 r., przybywając na otwarcie muzeum Szymanowskiego. W ten sposób Obrochtowie byli chrzestymi muzycznej części dzieła, a natchnieniem tanecznym był słynny ówczesny tancerz -Wojciech Wawrytko.
Z jednym z Wawrytków wiąże się stare góralskie przysłowie: Jedź tak, jak Wawrytko, co po złej drodze wartko jechał, coby się jej jak najwarciej pozbyć, a po dobrej jechał powoli, coby jej jak najdłużej użyć.