Wiek XX
Niebywały rozkwit na przełomie XIX i XX w. Zakopane zawdzięczało tzw. autonomii galicyjskiej, czyli stosunkowo dużej swobodzie wszelkiej działalności. Miasteczko stało się mekką działaczy politycznych i konspiratorów, ale też żądnych wolności ludzi sztuki, nauki i kultury. Zapanowała moda na gloryfikowanie góralszczyzny – wszystko, co góralskie było wzniosłe i pierwotne, dziedziczyło z romantyzmu mesjanizm i idealizm. Styl zakopiański w budownictwie i zdobnictwie lansowano jako narodowy, a sztukę góralską jako relikt narodowego ducha i polszczyzny. Wyjątkowa rola Zakopanego w kulturze Młodej Polski wykreowała je na duchową stolicę nieistniejącej wszak na mapie Polski.
Przełom wieku mieszkańcy Zakopanego uczcili, wystawiając stalową konstrukcję krzyża na szczycie Giewontu.
W latach 1900-1914 Zakopane stało się małym miasteczkiem. Powstało nowe sanatorium doktora Dłuskiego w Kościelisku, poczta przeniosła się do budynku przy Krupówkach, zbudowano murowany gmach Dworca Tatrzańskiego i pierwsze zakopiańskie gimnazjum.
Specyfika miejscowości powodowała, że życie toczyło się jednocześnie wokół problemów tak przyziemnych, jak budowa kanalizacji czy spory we władzach gminy, i wzniosłych – jak działania na rzecz przyszłej wolnej Polski.