Zakopane jest największym ośrodkiem miejskim w otoczeniu Tatr i główną bazą sportów górskich w Polsce. Leży na wysokości 830 m (centrum) w erozyjno-tektonicznej Kotlinie Zakopiańskiej, osłoniętej od pn. Gubałówką, od pd. zaś wałem regli, nad którymi dźwiga się wapienny mur Giewontu (1894 m). Miasto jest jedną z największych w Europie stacji rekreacyjnych i klimatyczno-leczniczych (wczesne stadia chorób układu oddechowego). Na jej wyposażenie składa się 20 sanatoriów i prewentoriów, 10 hoteli oraz ok. 120 domów wypoczynkowych. Na 27 000 stałych mieszkańców przypada w ciągu sezonu półtora miliona przyjezdnych!
Historia. Zaczątki osady sięgają w. XVI. Nazwa pojawia się w dokumencie z r. 1605 i pochodzi od słowa „kopane” („zakopane”), oznaczającego obszar wykarczowany pod polanę. Wieś zawiązała się w okolicy dzisiejszego starego kościoła (tzw. Na-wsie). Należała do króla, a potem do c.k. skarbu austriackiego, który w r. 1824 sprzedał ją wraz z częścią Tatr E. Homolaczowi. Do połowy w. XIX wegetowała przy zakładzie metalurgicznym w Kuźnicach (d. 7), gdzie też skupiał się ruch turystyczny. Żywszy rozwój zaczął się od ok. 1870 r., w dużej mierze za sprawą założonego w r. 1873 Towarzystwa Tatrzańskiego. W r. 1880 Zakopane miało już przeszło 3000 mieszkańców, w 1886 otrzymało statut uzdrowiska, w 1889 nabył-je wraz z dobrami W. Zamoyski. Było w owym czasie letnim rendez-vouz świata artystycznego z całej Polski. Doprowadzenie kolei z Chabówki (1899) odbiło się wyraźnym skokiem w liczbie gości (w r. 1900 już 8000), co przyspieszyło dalszy rozrost miasteczka, m. in. budowę pensjonatów, hoteli i sanatoriów. Rozwój trwał w latach międzywojennych. W r. 1932 otwarto nowe sanatoria — „Odrodzenie” i „Akademickie”, w 1933 osiedle otrzymało prawa miasta „tętniąc — jak pisał R. Malczewski (1935) — życiem stolicy i nędznej wiosczyny równocześnie”. W r. 1925 zbudowano skocznię pod Krokwią, zasłynęła tutejsza szkoła narciarska, a dowodem jej uznania było powierzenie Zakopanemu organizacji Narciarskich Mistrzostw Świata FIS w latach 1929 i 1939.
Podczas okupacji leczyli się w Zakopałam hitlerowscy żołnierze, a tutejsza placówka gestapo siała postrach na całe Podhale. Fiaskiem skończyła się kierowana stąd akcja pozyskania górali (tzw. Góralenvolk). Oswobodzone zostało 29 I 1945 przez I armię gwardyjską gen. Greczki.
Rok 1955 przyniósł uchwałę Rządu o rozwoju Zakopanego, zaczęto regulację urbanistyczną miasta. Ukończono okazały Dom Turysty (1959), w ramach przygotowań do kolejnych mistrzostw FIS (1962) przebudowano skocznię pod Krokwią (1958—61), a miasto otrzymało szereg potrzebnych inwestycji — dworzec PKS, arterię 1 Maja, Ośrodek Szkolenia Sportowego pod Krokwią (300 miejsc), nowe restauracje itp. Plany rozwoju regionu zakopiańskiego precyzuje doniosła uchwała Rady Ministrów z 7 XII 1972 r. Wiosną 1973 r. w granice powiatu miejskiego Zakopane włączono wsie od Brzegów po Chochołów (25 000 ha, w tym całe Tatry).